دونالد ترامپ، رئیس‌جمهوری آمریکا، در آستانه دیدار با رئیس‌جمهوری چین در روز پنجشنبه، اعلام کرد که دستور ازسرگیری فوری آزمایش تسلیحات هسته‌ای ایالات متحده را صادر کرده و به وزارت جنگ دستور داده است آزمایش تسلیحات هسته‌ای را «بر اساس برابری» با روسیه و چین آغاز کند.
ترامپ این اقدام را که از سال ۱۹۹۲ تاکنون بی‌سابقه بوده، گامی ضروری برای حفظ تعادل جهانی توصیف کرده است.
ایالات متحده در سال ۱۹۹۲ به‌صورت داوطلبانه آزمایش‌های انفجاری هسته‌ای را متوقف کرد، اما همچنان می‌تواند این آزمایش‌ها را در منطقه‌ای در نوادا انجام دهد.
داده‌های مربوط به ارزیابی سالانه موسسه بین‌المللی پژوهش‌های صلح استکهلم (سیپری) از وضعیت تسلیحات، خلع سلاح و امنیت بین‌المللی نشان می‌دهد در حالی که نظام‌های کنترل تسلیحات در جهان در وضعیت بسیار ضعیفی قرار دارند، یک رقابت خطرناک و جدید در زمینه تسلیحات هسته‌ای در حال شکل‌گیری است.
تقریبا همه ۹ کشور دارای سلاح هسته‌ای شامل ایالات متحده آمریکا، روسیه، بریتانیا، فرانسه، چین، هند، پاکستان، کره شمالی و اسرائیل در سال ۲۰۲۴ برای نوسازی و به‌روزرسانی تسلیحات هسته‌ای خود برنامه‌های گسترده‌ای را اجرا کرده‌اند.
در ژانویه ۲۰۲۵، از مجموع حدود ۱۲ هزار و ۲۴۱ کلاهک هسته‌ای در جهان، نزدیک به ۹ هزار و ۶۱۴ کلاهک در زرادخانه‌های نظامی برای استفاده احتمالی نگهداری می‌شدند، حدود سه هزار و ۹۱۲ کلاهک هم روی موشک‌ها و هواپیماها سوار شده بودند و باقی در انبارهای مرکزی قرار داشتند. نزدیک به دو هزار و ۱۰۰ کلاهک هم در وضعیت آماده‌باش عملیاتی بالا نگهداری می‌شدند که تقریبا همه آن‌ها متعلق به روسیه و آمریکا بودند. هرچند چین نیز ممکن است برخی کلاهک‌هایش را در زمان صلح روی موشک‌ها نگه داشته باشد.
از زمان پایان جنگ سرد در روسیه و آمریکا، روند کاهش تدریجی زرادخانه‌های هسته‌ای بر استقرار تسلیحات جدید پیشی گرفت، اما این روند اکنون روبه‌پایان است و در حالی که سرعت برچیدن کلاهک‌های قدیمی کاهش یافته، استقرار تسلیحات جدید شتاب گرفته است.
هانس ام.کریستنسن، پژوهشگر ارشد برنامه سلاح‌های کشتار جمعی در موسسه سیپری، می‌گوید: «دوران کاهش تعداد سلاح‌های هسته‌ای در جهان که از پایان جنگ سرد ادامه داشت، اکنون به پایان می‌رسد. ما افزایش ظرفیت زرادخانه‌های هسته‌ای، تندتر شدن لحن تهدیدهای هسته‌ای و کنار گذاشته شدن توافق‌های کنترل تسلیحات را شاهدیم.»
روسیه و آمریکا همچنان حدود ۹۰ درصد کل سلاح‌های هسته‌ای جهان را در اختیار دارند. اگرچه اندازه زرادخانه‌های نظامی آن‌ها در سال ۲۰۲۴ تقریبا ثابت ماند، هر دو کشور در حال اجرای برنامه‌های نوسازی گسترده‌ای‌اند که می‌تواند اندازه و تنوع تسلیحاتشان را در آینده افزایش دهد. در صورت پایان یافتن پیمان «استارت نو» در فوریه ۲۰۲۶ و تمدید نشدن آن، احتمال دارد تعداد کلاهک‌های مستقر بر موشک‌های راهبردی افزایش یابد.
پیش از این اعلام شده بود که برنامه نوسازی جامع تسلیحات هسته‌ای آمریکا در سال ۲۰۲۴ با چالش‌های مالی و برنامه‌ریزی مواجه شده و اجرای آن به تاخیر افتاده است، اما حالا دستور جدید دونالد ترامپ نشان می‌دهد که موانع پیش رو برداشته شده‌اند.
البته روسیه همچنان با مشکلاتی روبرو است؛ از جمله شکست در آزمایش موشک قاره‌پیمای جدید سرمات و تاخیر در ارتقای دیگر سامانه‌ها که افزایش شمار کلاهک‌های هسته‌ای تاکتیکی روسیه را که آمریکا در سال ۲۰۲۰ آن را پیش‌بینی کرده بود، تاکنون عملی نکرده است. با این حال، انتظار می‌رود هر دو کشور در سال‌های آینده تعداد سلاح‌های مستقر خود را افزایش دهند.
در روسیه این افزایش عمدتا از طریق افزایش تعداد کلاهک‌ها روی هر موشک و فعال‌سازی دوباره سیلوهای قدیمی صورت خواهد گرفت. در آمریکا نیز احتمال دارد کلاهک‌های بیشتری روی پرتابگرهای موجود نصب و پرتابگرهای خالی دوباره فعال شوند.
طرفداران تسلیحات هسته‌ای در آمریکا این اقدام‌ها را پاسخی به افزایش استقرار تسلیحات هسته‌ای چین می‌دانند.
نیروهای هسته‌ای جهان تا ابتدای سال ۲۰۲۵
موسسه سیپری تخمین می‌زند چین اکنون دست‌کم ۶۰۰ کلاهک هسته‌ای دارد، زرادخانه‌اش با سرعتی بیش از هر کشور دیگری در حال رشد است و از سال ۲۰۲۳ تاکنون حدود ۱۰۰ کلاهک جدید در سال می‌سازد.
چین تا ژانویه ۲۰۲۵ ساخت حدود ۳۵۰ سیلوی جدید برای موشک‌های قاره‌پیما را در مناطق شمالی و شرقی کشورش به پایان رساند یا در آستانه اتمام آن‌ها بود. در صورت ادامه این روند، چین تا پایان دهه می‌تواند به اندازه روسیه یا آمریکا موشک قاره‌پیما داشته باشد. البته حتی اگر زرادخانه هسته‌ای چین تا سال ۲۰۳۵ به هزار و ۵۰۰ کلاهک برسد، هنوز تنها حدود یک‌سوم موجودی فعلی روسیه یا آمریکا خواهد بود.
Read More
This section contains relevant reference points, placed in (Inner related node field)
در بریتانیا، اگرچه سال ۲۰۲۴ در شمار کلاهک‌ها افزایش محسوسی گزارش نشد، بر اساس بازبینی امنیتی سال ۲۰۲۳، افزایش سقف تعداد کلاهک‌ها در آینده پیش‌بینی می‌شود. دولت جدید از حزب کارگر که ژوییه ۲۰۲۴ روی کار آمد، بر تعهد خود برای ساخت چهار زیردریایی جدید حامل موشک بالیستیک هسته‌ای و ادامه بازدارندگی دائمی در دریا تاکید کرد. با این حال با چالش‌های مالی و عملیاتی جدی روبرو است.
فرانسه در سال ۲۰۲۴ برنامه‌هایش برای توسعه نسل سوم زیردریایی‌های هسته‌ای و موشک کروز هواپرتاب جدید ادامه داد.
هند نیز به‌طور جزئی زرادخانه‌اش را گسترش داد و موشک‌های جدید قابل‌حمل با کلاهک‌های متصل ساخت. پاکستان هم همچنان در حال توسعه سامانه‌های پرتاب و تولید مواد شکافت‌پذیر است. تنش میان هند و پاکستان در اوایل سال ۲۰۲۵ برای مدتی کوتاه به درگیری مسلحانه انجامید. مت کُردا، پژوهشگر سیپری هشدار داد: «ترکیب حملات به زیرساخت‌های مرتبط با سلاح‌های هسته‌ای و انتشار اطلاعات نادرست می‌توانست یک درگیری متعارف را به بحران هسته‌ای تبدیل کند.»
کره شمالی نیز همچنان برنامه هسته‌ای را در اولویت راهبرد امنیت ملی خود قرار داده است. سیپری تخمین می‌زند که این کشور اکنون حدود ۵۰ کلاهک هسته‌ای مونتاژشده و مواد شکافت‌پذیر لازم برای تولید تا ۴۰ کلاهک دیگر را در اختیار داشته باشد. در نوامبر ۲۰۲۴، کیم جونگ اون خواستار گسترش «نامحدود» برنامه هسته‌ای کشورش شد.
در همین حال اسرائیل که به‌طور رسمی تایید نکرده است سلاح هسته‌ای دارد، احتمالا در حال نوسازی زرادخانه هسته‌ای خود است. این کشور در سال ۲۰۲۴ آزمایشی مرتبط با سامانه پیشران موشکی انجام داد که احتمالا به خانواده موشک‌های بالیستیک «جریکو» مربوط است. همچنین به نظر می‌رسد تاسیسات تولید پلوتونیوم در دیمونا نیز در حال ارتقا است.
بحران کنترل تسلیحات در میانه رقابت جدید
دان اسمیت، مدیر موسسه سیپری، درباره چالش‌های موجود در کنترل تسلیحات هسته‌ای و خطر آغاز رقابت تسلیحاتی جدید هشدار داده است. او می‌گوید: «کنترل دوجانبه تسلیحات میان روسیه و آمریکا سال‌ها است که وارد بحران شده و اکنون تقریبا به پایان رسیده است.»
پیمان «استارت نو» که آخرین توافق محدودکننده نیروهای راهبردی دو کشور است، تا اوایل ۲۰۲۶ اعتبار دارد، اما هیچ نشانه‌ای از مذاکره برای تمدید یا جایگزینی آن وجود ندارد.
ترامپ شب چهارشنبه در پیامی در شبکه اجتماعی تروت سوشال نوشت: «ایالات متحده بیش از هر کشور دیگری سلاح هسته‌ای دارد. این دستاورد، شامل به‌روزرسانی و بازسازی کامل سلاح‌های موجود، در دوره اول ریاست‌جمهوری من به دست آمد.»
به گزارش ان‌بی‌سی، ترامپ در دوره اول ریاست‌جمهوری خود هم به دنبال افزایش ۱۰ برابری ظرفیت زرادخانه هسته‌ای ایالات متحده بود. او گفته است: «به دلیل قدرت تخریبی عظیم، از انجام دادن آن متنفر بودم، اما چاره‌ای نداشتم! روسیه دوم است و چین با فاصله سوم. به دلیل برنامه آزمایشی دیگر کشورها، به وزارت جنگ دستور دادم تا آزمایش سلاح‌های هسته‌ای ما را بر اساس برابری آغاز کند. این فرایند فورا آغاز خواهد شد.»
این اعلامیه چند روز پس از هشدار ترامپ به ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهوری روسیه، مبنی بر اینکه ایالات متحده یک زیردریایی هسته‌ای «درست در نزدیکی سواحلشان» مستقر کرده است، صورت گرفت؛ هشداری که پس از آزمایش‌های موشکی اخیر روسیه داده شد.
اسمیت می‌افزاید: «نشانه‌ها حاکی از آغاز رقابت تسلیحاتی جدیدی است که خطرناک‌تر و غیرقابل پیش‌بینی‌تر از رقابت پیشین خواهد بود.»
او توضیح می‌دهد که پیشرفت سریع فناوری‌ها ازجمله هوش مصنوعی، توانمندی‌های سایبری، تجهیزات فضایی، دفاع موشکی و فناوری کوانتومی در حال بازتعریف مفهوم بازدارندگی و دفاع هسته‌ای‌اند و همین امر می‌تواند به بی‌ثباتی و افزایش خطر درگیری‌های هسته‌ای منجر شود.
